Rozwód to jedno z najbardziej emocjonalnych i trudnych doświadczeń, jakie może spotkać człowieka. Oprócz emocji i napięcia psychicznego, pojawia się szereg kwestii prawnych, które należy uregulować. Jedną z najważniejszych i najczęściej budzących spory jest podział majątku przy rozwodzie. Wbrew powszechnym przekonaniom, nie wszystko, co zostało nabyte podczas trwania małżeństwa, trafia automatycznie do wspólnej puli. Zrozumienie, co naprawdę wchodzi do wspólnoty majątkowej, a co pozostaje majątkiem osobistym każdego z małżonków, ma kluczowe znaczenie – nie tylko w kontekście ochrony swoich interesów, ale też w uniknięciu nieporozumień czy konfliktów sądowych.
Czym jest wspólność majątkowa małżeńska i kiedy powstaje?
Wspólność majątkowa małżeńska to ustawowy ustrój majątkowy, który z mocy prawa powstaje z chwilą zawarcia małżeństwa – o ile małżonkowie nie postanowią inaczej w umowie majątkowej, czyli tzw. intercyzie. Oznacza to, że z chwilą ślubu powstaje nowy majątek – wspólny – do którego trafiają określone składniki nabywane przez oboje małżonków w czasie trwania małżeństwa.
Warto podkreślić, że wspólność majątkowa nie obejmuje automatycznie całego majątku każdego z małżonków. Każdy z nich nadal posiada swój majątek osobisty – odrębny, który nie podlega podziałowi przy rozwodzie, o ile nie został w trakcie związku włączony do majątku wspólnego (co również jest możliwe).
Wspólność majątkowa może być:
-
ustawowa (domyślna, wynikająca z prawa, bez żadnych dodatkowych czynności),
-
rozszerzona lub ograniczona (poprzez umowę zawartą przed notariuszem),
-
wyłączona (intercyza, zawarta przed lub w trakcie trwania małżeństwa).
W praktyce oznacza to, że brak zawarcia intercyzy oznacza objęcie małżeństwa wspólnością majątkową, a więc powstaje majątek wspólny, który – w przypadku rozwodu – musi zostać prawnie podzielony. Dopiero zawarcie umowy majątkowej małżeńskiej może modyfikować zakres wspólności.
Co wchodzi w skład majątku wspólnego przy rozwodzie?
Majątek wspólny to wszystkie składniki majątkowe nabyte w trakcie trwania małżeństwa przez oboje małżonków lub przez jednego z nich, z wyłączeniem majątku osobistego. Do tego majątku – zgodnie z przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego – zalicza się m.in.:
-
wynagrodzenia za pracę oraz inne dochody uzyskane z działalności zarobkowej każdego z małżonków (np. umowa o pracę, działalność gospodarcza, zlecenia),
-
dochody z majątku wspólnego oraz z majątku osobistego każdego z małżonków (np. wynajem mieszkania),
-
środki zgromadzone na rachunkach bankowych,
-
składki zgromadzone na subkontach w ZUS oraz na otwartych funduszach emerytalnych (OFE),
-
ruchomości i nieruchomości nabyte w czasie trwania wspólności (np. samochód, dom, mieszkanie).
Ważne jest, że nie ma znaczenia, na kogo formalnie zostały nabyte dane składniki – jeśli zakup miał miejsce w trakcie wspólności majątkowej, z reguły uznaje się go za element majątku wspólnego.
Czego nie obejmuje wspólność majątkowa – majątek osobisty każdego z małżonków
Nie każdy składnik majątkowy nabyty w trakcie trwania małżeństwa wchodzi automatycznie do majątku wspólnego. Polskie prawo wyraźnie rozróżnia dwa majątki – wspólny i osobisty. Ten drugi obejmuje określone dobra, które – niezależnie od ustroju majątkowego – pozostają wyłącznie własnością jednego z małżonków i nie podlegają podziałowi przy rozwodzie.
Do majątku osobistego zaliczamy w szczególności:
-
przedmioty majątkowe nabyte przed zawarciem małżeństwa,
-
dobra uzyskane w drodze dziedziczenia, zapisu lub darowizny – nawet jeśli miało to miejsce w trakcie trwania małżeństwa, chyba że spadkodawca lub darczyńca postanowił inaczej (np. że darowizna trafia do majątku wspólnego),
-
prawa niezbywalne przysługujące tylko jednej osobie (np. prawo do alimentów),
-
przedmioty służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków (np. odzież, przedmioty codziennego użytku),
-
nagrody za osobiste osiągnięcia (np. nagroda naukowa, stypendium artystyczne),
-
prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej (np. patenty, znaki towarowe),
-
przedmioty nabyte w zamian za składniki majątku osobistego (np. sprzedaż odziedziczonego mieszkania i zakup nowego z tych środków).
Warto pamiętać, że granica między majątkiem wspólnym a osobistym może się rozmywać, zwłaszcza gdy np. środki z darowizny zostały przeznaczone na wspólną inwestycję – jak remont wspólnego domu czy spłata wspólnego kredytu hipotecznego. W takich przypadkach konieczne może być dochodzenie zwrotu nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny lub odwrotnie.
Jak dzieli się majątek wspólny i jakie są możliwe wyjątki?
Podział majątku wspólnego przy rozwodzie może odbywać się na dwa sposoby – polubownie lub w postępowaniu sądowym. Wybór drogi zależy od poziomu porozumienia między małżonkami, złożoności majątku oraz gotowości do kompromisu. Kluczowe jest tu założenie, że – co do zasady – udziały małżonków w majątku wspólnym są równe, o ile nie zostanie udowodnione inaczej.
W praktyce podział może wyglądać następująco:
-
strony ustalają podział majątku w formie umowy (np. notarialnej) – dotyczy to najczęściej sytuacji, gdy małżonkowie są zgodni co do wartości i przynależności składników,
-
podział następuje przed sądem – toczą się wówczas postępowania o podział majątku wspólnego, często po zakończeniu sprawy rozwodowej.
Możliwe są także wyjątki od zasady równości udziałów, jeśli jeden z małżonków:
-
trwale nie przyczyniał się do budowy majątku wspólnego (np. uchylał się od pracy zarobkowej bez uzasadnienia),
-
marnotrawił wspólne środki (np. uzależnienia, hazard),
-
znacznie więcej wnosił do wspólnego majątku (co jednak musi być udowodnione).
Wówczas sąd – na wniosek jednej ze stron – może ustalić nierówne udziały, uwzględniając rzeczywisty wkład każdego z małżonków w budowę wspólnego dorobku. Taki podział wymaga jednak przeprowadzenia szczegółowego postępowania dowodowego, co wydłuża sprawę i zwiększa jej koszty.
Podział majątku przy rozwodzie to zatem nie tylko kwestia matematyczna, ale także emocjonalna, organizacyjna i prawna. Wymaga precyzji, wiedzy oraz – w wielu przypadkach – wsparcia prawnego. Warto znać zasady, aby podejmować świadome decyzje i chronić swoje interesy.
Jeśli chcesz zgłębić temat, polecamy również: https://www.joanna-zielinska.pl
[ Treść sponsorowana ]
Uwaga: Informacje na stronie mają charakter wyłącznie informacyjny i nie zastąpią porady prawnej.