Sprzedaż spółki z długami to temat budzący coraz więcej emocji zarówno wśród przedsiębiorców, jak i doradców podatkowych czy prawników. Transakcje tego typu mogą być kuszące – pozwalają pozbyć się kłopotliwego podmiotu, a czasem stanowią element szerszej strategii restrukturyzacyjnej. Jednak z punktu widzenia prawa nie wszystko jest tak proste, jak mogłoby się wydawać. Szczególnie problematyczna jest kwestia odpowiedzialności za zaległości podatkowe i ZUS, która może zaskoczyć niedoświadczonych uczestników transakcji.
Sprzedaż spółki z długami – istota problemu i prawne podstawy
Sprzedaż spółki z długami budzi zasadnicze pytania: co tak naprawdę podlega sprzedaży i kto przejmuje odpowiedzialność za istniejące zobowiązania? W polskim systemie prawnym sprzedaż udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością (bo to najczęściej dotyczy tego typu transakcji) nie jest równoznaczna ze sprzedażą przedsiębiorstwa jako całości. Oznacza to, że zobowiązania pozostają w strukturze spółki, która nadal istnieje, ale ma nowego właściciela.
Zgodnie z Kodeksem spółek handlowych oraz przepisami podatkowymi, nabycie udziałów nie przenosi odpowiedzialności za długi bezpośrednio na osobę kupującą. Jednak to właśnie nowy wspólnik będzie zarządzał spółką, a więc de facto staje się odpowiedzialny za rozwiązanie jej problemów finansowych – w tym za zaległości podatkowe i ZUS.
Szczególnie niebezpieczna jest sytuacja, w której sprzedawana spółka zalega z płatnościami wobec urzędu skarbowego czy Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Nawet jeśli transakcja zostanie przeprowadzona formalnie poprawnie, istnieje ryzyko, że organy państwowe będą próbowały dochodzić roszczeń wobec nowych członków zarządu lub wspólników – zwłaszcza jeśli nie dopełnili oni należytej staranności przy badaniu kondycji finansowej spółki.
Odpowiedzialność nabywcy za zaległości podatkowe i ZUS
Kwestia odpowiedzialności nabywcy za zaległości podatkowe i ZUS jest szczegółowo uregulowana w przepisach Ordynacji podatkowej i ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych. Mimo że w przypadku sprzedaży udziałów w spółce odpowiedzialność formalnie pozostaje po stronie samej spółki, to istnieją sytuacje, w których nowy właściciel lub członek zarządu może zostać pociągnięty do odpowiedzialności.
Najważniejsze okoliczności, w których może dojść do takiej odpowiedzialności, to:
-
Zasiadanie w zarządzie spółki w okresie, gdy zaległości powstały lub narastały – wówczas może mieć zastosowanie art. 116 Ordynacji podatkowej, który przewiduje odpowiedzialność członków zarządu całym swoim majątkiem.
-
Brak zgłoszenia wniosku o upadłość w terminie – co również skutkuje osobistą odpowiedzialnością za zobowiązania, w tym zaległości podatkowe i ZUS.
-
Uznanie transakcji za próbę uniknięcia odpowiedzialności – w skrajnych przypadkach organy skarbowe mogą próbować podważyć transakcję sprzedaży udziałów jako czynność pozorną, jeśli została zawarta wyłącznie w celu ukrycia majątku lub przeniesienia ryzyka.
Zatem nawet jeśli nabywca nie ponosi bezpośrednio odpowiedzialności jako wspólnik, może zostać uwikłany w postępowania wyjaśniające, kontrolne lub egzekucyjne. Dlatego kluczowe jest gruntowne przeanalizowanie sytuacji prawnej i finansowej spółki jeszcze przed podpisaniem umowy.
Mechanizmy zabezpieczające kupującego przed przejęciem zobowiązań
Zakup udziałów w spółce obciążonej długami niesie ze sobą realne ryzyko przejęcia odpowiedzialności za zaległości podatkowe i ZUS, dlatego odpowiednie środki ostrożności są nie tylko zalecane, ale wręcz niezbędne. Na rynku funkcjonuje kilka sprawdzonych mechanizmów ochronnych, które pozwalają ograniczyć potencjalne skutki nieujawnionych lub celowo ukrytych zobowiązań.
Do najważniejszych z nich należą:
-
Due diligence – profesjonalne badanie kondycji finansowej, podatkowej oraz prawnej spółki. Ujawnia ono zarówno jawne, jak i potencjalne zagrożenia związane z długami wobec ZUS czy urzędu skarbowego. Powinno obejmować nie tylko księgi rachunkowe, ale również korespondencję z instytucjami publicznymi, toczące się postępowania kontrolne i administracyjne.
-
Wprowadzenie klauzul zabezpieczających do umowy sprzedaży udziałów – takich jak oświadczenia i zapewnienia (tzw. representations & warranties), które zobowiązują sprzedającego do ujawnienia wszelkich zaległości. Ich złamanie daje podstawę do dochodzenia roszczeń z tytułu odpowiedzialności kontraktowej.
-
Zatrzymanie części ceny sprzedaży (mechanizm escrow) – środki te są przechowywane na osobnym rachunku do czasu potwierdzenia, że spółka nie posiada zaległości wobec ZUS ani urzędu skarbowego.
-
Złożenie wniosku do urzędu skarbowego o wydanie zaświadczenia o zaległościach podatkowych oraz wniosku do ZUS o informację o zadłużeniu – choć nie dają one stuprocentowej pewności, są cennym dowodem dochowania należytej staranności przez nabywcę.
-
Zawarcie odpowiedniego ubezpieczenia transakcji (W&I – warranties and indemnities insurance) – zabezpiecza ono interesy nabywcy na wypadek, gdyby po przejęciu okazało się, że w spółce istnieją nieujawnione długi publicznoprawne.
Świadome i skuteczne wykorzystanie tych mechanizmów znacząco zmniejsza ryzyko nieoczekiwanych problemów po zakupie spółki z długami, zwłaszcza w zakresie zaległości podatkowych i ZUS.
Praktyczne konsekwencje błędów przy sprzedaży spółki z długami
Niedbałość, brak staranności lub zbyt duża pewność siebie przy sprzedaży spółki z długami może prowadzić do poważnych komplikacji zarówno dla sprzedającego, jak i kupującego. Wbrew powszechnemu przekonaniu, zbycie udziałów nie zawsze oznacza uwolnienie się od odpowiedzialności – szczególnie w oczach organów skarbowych czy ZUS.
Do najczęstszych konsekwencji błędów popełnianych przy tego typu transakcjach należą:
-
Egzekucje komornicze z majątku spółki lub osób zasiadających w zarządzie – co bywa efektem ignorowania postępowań kontrolnych toczących się już przed sprzedażą.
-
Zarzuty karno-skarbowe wobec członków zarządu – zwłaszcza w przypadkach, gdy nie dopełniono obowiązku terminowego zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości.
-
Podważenie transakcji przez fiskus – na podstawie przepisów o obejściu prawa (klauzula GAAR), co może prowadzić do całkowitego unieważnienia sprzedaży udziałów.
-
Zablokowanie rachunków bankowych i zajęcie majątku – jeśli organy skarbowe lub ZUS uznają, że działanie miało na celu uniknięcie zapłaty zobowiązań publicznoprawnych.
-
Utrata reputacji rynkowej – szczególnie w przypadku profesjonalnych inwestorów, którzy nabywają spółki jako element strategii kapitałowej.
Dlatego sprzedaż spółki z długami powinna być przeprowadzana wyłącznie przy wsparciu doświadczonych doradców podatkowych, prawników oraz specjalistów z zakresu finansów. Ich wiedza i praktyka pozwalają uniknąć kosztownych błędów, które mogłyby się odbić nie tylko na portfelu, ale i na wiarygodności przedsiębiorcy.
Dodatkowe informacje pod adresem: https://fabrykakreatywna.com
[ Treść sponsorowana ]
Uwaga: Informacje na stronie mają charakter wyłącznie informacyjny i nie zastąpią porady prawnej.
Informacje przedstawione w artykule nie stanowią oferty w rozumieniu zapisów art. 66. Kodeksu Cywilnego (Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny.) i nie dotyczą sprzedaży podmiotów, o których mowa w art. 151 KSH (Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks Spółek Handlowych).